ویژگی اشعار حافظ

راجع به سبک و سیاق اشعار حافظ چه می دانید؟

حافظ از همان زمان حیاتش در سرار جهان اسلام توسط شاعران معاصر از بغداد تا هند مورد تحسین واقع شده،

از شاعران بزرگ جهان است که آثار او در اکثر کتابخانه های بسیاری از کشورها به وفور یافت می شود.

اشعار حافظ توسط بسیاری از شاعران و بزرگان دنیای غرب از جمله گوته، ثورو و رالف امرسون مورد توجه قرار گرفته.

از حافظ به عنوان شاعر شاعران نام برده شده است.

در سال 1771 میلادی، آثار حافظ توسط ویلیام جونز برای اولین بار به انگلیسی ترجمه شد.

هیچ نشانه ای مبنی بر نابودی بخش عمده ای از اشعار حافظ در دست نیست .

با توجه به شهرت حافظ در زمان حیاتش می توان پنداشت حافظ شاعر پرکاری نبوده است،

زیرا خواجه تنها در لحظاتی که خاص و الهام بخش بود به سرودن اشعار می پرداخت و بطور متوسط در هر سال فقط 10 غزل سروده و تمرکز او خلق اثری شایسته از مقام واقعی معشوق بوده است.

دیوان حافظ شامل 500 غزل، 42 رباعی و چندین قصیده می باشد.

راجع به سبک و سیاق اشعار حافظ چه می دانید؟ — ویژگی اشعار حافظ

نظریه شاعران خارجی راجع به اشعار حافظ

گوته و امرسون اشعار حافظ را به انگلیسی ترجمه کردند و گوته پس از بررسی ژرف اشعار به سادگی گفت: حافظ همتایی ندارد.

اشعار حافظ توسط متفکران بزرگ دنیای غرب از جمله نیچه و آرتور کانن دویل مورد ستایش قرار گرفته است.

گارسیا لورکا و یوهانس برامس حافظ را ستوده و حتی گفته می شود ملکه ویکتوریا در مواقع خاص از دیوان حافظ مشورت می گرفته است.

امرسون در وصف حافظ می گوید: حافظ از چیزی نمی ترسد، او بسیاری چیزها می بیند، کل را می بیند و تنها فردی است که آؤزوی دیدنش را داشته ام یا دوست دارم مانند او باشم.

ادوارد فیتزجرالد می گوید: حافظ بهترین نوازنده کلمات است.

ای.جی.باربری می گوید: حافظ در میان هموطنانش همانند شکسپیر برای ما مورد احترام است.

سبک شناسی:

سبک شناسی دانشی به نسبت جدید در مطالعات ادب فارسی است که در این دهه های نزدیک به ما جدی تر به آن پرداخته شده است.

با معیارها و تعاریفی که در دانش سبک شناسی موجود است می توان شناخت بهتری از متون ادبی داشت که فراتر از تعابیر و گفتارهای نخ نما است.

حافظ در پایان دورهی اوج گیری شعر فارسی زیسته و اکنون در مطالعات سبک شناختی شعر او به نام نقطه اوج درک و دریافت های تاریخی و سبکی مطرح است

و درست به همین دلیل است که قرن هشتم را عصر حافظ نام نهاده اند.

شعر حافظ گونه ای ساختار خاص و منحصر به فرد دارد گه می توان اشعار پیش و پس از این شاعر را با آن ها محک سبکی زد و اصالت و اعتبار یا تقلیدی بودن آنها را نشان داد.

به‌باور شبلی نعمانی، حافظ نخستین شاعری است که وسعت دامنهٔ موضوعات غزل را — با حفظ زبان تغزلی آن — از عشق به اخلاق، فلسفه، عرفان، وعظ و حتی سیاست گسترانید.

شبلی و نیز بسیاری از منتقدان پس از او، مجموعهٔ صُوَرِ خیال و بن‌مایه‌های متمرکز بر شخصیت «رند» را از ویژگی‌های مهم شعر حافظ برشمرده‌اند.

حافظ بیش از مبتکر بودن، شاعری به‌کمال‌رسانندهٔ سنتِ خوبِ آفریدهٔ گذشتگان بود.

توصیف کلی اشعار حافظ

در توصیف کلی شعر حافظ می‌توان دو نکته ذکر کرد: یکی فشردگی بسیار در به‌کاربستن عناصر مختلفِ رسیده از سنت سده‌های پیشین، و دیگری توانایی سبک‌شناسی و بهره بردن از اصول بلاغت که هیچ‌یک از غزل‌سرایان دیگر را همتایی آن نبود.

برای سنجش سهم حافظ در تکامل غزل، باید اثرپذیری او از پیشینیانش — و حتی هم‌ روزگارانش که پرورندهٔ این نوع ادبی بودند — را در نظر داشت.

سبک شعر حافظ دارای سه فضای عاشقانه، عارفانه و مدحی است.

خواجوی کرمانی برجسته‌ترین شاعر در این زمینه بود و حافظ با او مراوده داشت

و علت این‌که برخی حافظ را دنباله‌روی خواجو در شعر می‌دانند، همین مراودهٔ و محشور بودن حافظ با خواجو در مدت توقف خواجو در شیراز بوده‌است.

ازاین‌رو، شعر حافظ دارای ویژگی‌های شعری شاعران تلفیق مانند سلمان ساوجی، عماد فقیه، عبید زاکانی، ناصر بخارایی و خواجوی کرمانی است اما ویژگی‌های خاص خود را نیز دارد.

مهم‌ترین شاخصهٔ سبک حافظ، عدم ارتباط و به‌عبارتی پریشانی و پراکندگی موضوع و استقلال ابیات است که همچنان مورد بحث حافظ‌ پژوهان است.

استواری و پیراستگی و کم‌عیبی اشعار حافظ

او در انتخاب بهترین ترکیب و معنا در میان شاعران فارسی‌زبان یگانه است و این کیفیت بالا را می‌توان هنگام اقتباس از اشعار شاعران دیگر دید.

حافظ در اشعارش اقتباساتی از شاعرانی چون رودکی و فردوسی و امیرمعزی تا معاصران خودش آورده

و با مقایسهٔ اقتباس با کلام خود حافظ، می‌توان بلاغت و زیبایی بیشتر شعر او را دریافت؛ به‌شکلی که گویا او به‌قصد نشان دادن برتری هنری اشعار خویش به این اقتباسات دست زده است.

با آن‌که حافظ غزل عارفانهٔ مولانا و غزل عاشقانهٔ سعدی را پیوند زده، نوآوری اصلی او در تک‌بیت‌های درخشان، مستقل، و خوش‌مضمون فراوانی است که سروده‌است.

استقلالی که حافظ از این راه به غزل داده به میزان زیادی از ساختار سوره‌های قرآن تأثیر گرفته‌است، که آن را انقلابی در آفرینش این‌گونه شعر دانسته‌اند

ندیدم خوش‌تر از شعر تو حافظ/به قرآنی که اندر سینه داری

از خصوصیات شعر حافظ می توان به موارد زیر اشاره کرد:

شیرینی بیان اشعار

روانی الفاظ و ترکیبات جذاب و لحن شیرین زبان یکی از خصوصیات بارز اشعار حافظ است.

برخی حافظ را متهم به تکرار کرده اند، ولی تکرار حافظ تکرار مضمون نیست، تکرار مفاهیم و ایده هاست.

بکارگیری کنایه در اشعار حافظ

یکی از خصوصیات شعر حافظ بکار بردن معانی کنایی است، حتی کسانی که شعر حافظ را سراسر عاشقانه و رندانه می دانند در مواردی نمی توانند منکر سخن رمزی و کنایی حافظ در برخی اشعار شوند.

کم گویی و گزیده گویی در اشعار حافظ

به درستی که گزیده گویی یکی از خصوصیات شعر حافظ است و جز برخی از غزلیات و قصایدی که مربوط به اوضاع خودش یا مدح شخصی است در موارد دیگر نمی توان گفت اگر این بیت نبود بهتر بود.

قدرت تصویر اشعار حافظ

تصویر در مثنوی بواسطه تصویرگری فردوسی در شاهنامه و مخصوصا نظامی در کتاب های مثنویش، که طبیعت را به زیبایی تصویر می کند آسان است.

ولی تصویر سازی در غزل دشوار است بخصوص وقتی غزل دارای محتوا باشد.

تصویر با آن زبان محکم و لطافت ویژه در اشعار حافظ چیزی شبیه اعجاز است.

در نمونه زیر ببینید حافظ چقدر زیبا تصویر سازی می کند:

دوش دیدم که ملائک در میخانه زدند

گل آدم بسرشتند و به پیمانه زدند

ساکنان حرم ستر و عفاف و ملکوت

به من راه نشین باده مستانه زدند

دیگر خصوصیات اشعار حافظ

شور آفرینی اشعار حافظ

همین شعر معروفی که اول دیوان حافظ است و سرآغاز اشعار او می باشد نمونه بارزی از همین شور آفرینی است و نشان دهنده این است که اشعار حافظ شباهتی به اشعار شخصی تارک دنیا ندارد.

الا یا ایهاالساقی ادر کاسا و ناولها

که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل ها

موسیقی گوش نواز

اشعار حافظ هنگامی که بطور معمولی خوانده می شودگوش نواز است.

در دیوان حافظ کثرت ظرافت ها و ریزه کاری ها لفظی از قبیل جناس، مراعات نظیر، ایهام و تضادها باعث گوشنوازی اشعار حافظ است که در کمتر غزلیاتی می توان یافت.

جگر چون نافه ام خون گشت و کم زینم نمی یابد

جزای آنکه با زلف سخن از چین خطا گفتم